Vắc-xin cũng như các thuốc dùng trong điều trị đều có thể gây ra những phản ứng không mong muốn khi sử dụng, đấy là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, tỷ lệ phản ứng, đặc biệt là các trường hợp phản ứng nặng và tử vong sau tiêm vắc-xin trong thời gian vừa qua đã gây nhiều bức xúc trong xã hội. Làm thế nào để nâng cao chất lượng tiêm chủng, đảm bảo kỹ thuật tiêm chuẩn xác nhất, những dấu hiệu nhận biết khi có các triệu chứng sốc phản vệ và cách xử trí kịp thời khi có phản ứng? Báo SK&ĐS xin trân trọng giới thiệu bài viết của TTND. PGS. TS. Đinh Kim Xuyến, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và tham vấn về sức khỏe cộng đồng. Thông báo từ hai phía - Mối quan hệ qua lại cần thiết Đối tượng sử dụng vắc-xin lại là những đối tượng rất nhạy cảm vì đa phần là các cháu dưới 1 tuổi hay ở lứa tuổi thiếu niên và được tiêm vắc-xin trong thể đang mạnh khỏe. Bất cứ một sự đổi thay nào về tình trạng sức khỏe của các cháu sau tiêm chủng đều gây bức xúc cho gia đình. Việc thiếu thông tin hai chiều về lợi. Của tiêm chủng và những rủi ro có thể gặp phải cũng như nâng cao sự hiểu biết về bổn phận và kỹ năng của cha mẹ chăm chút trẻ sau mũi tiêm đã là rào cản để có được sự san sẻ của cộng đồng và gia đình khi có sự cố và duy trì sự ủng hộ của cộng đồng với việc sử dụng vắc-xin.
Nhờ có vắc-xin, tỷ lệ mắc và chết do các bệnh có thể bảo vệ bằng vắc-xin giảm hàng trăm lần so với trước đây. Vắc-xin đã hạn chế tối đa những vụ dịch lớn, đồng thời giảm uổng rất lớn khi bệnh dịch xảy ra. Tuy nhiên, vắc-xin cũng có những tác dụng không mong muốn và những rủi ro có thể xảy ra khi tiêm chủng như: phản ứng tại chỗ (thường nhẹ và hết nhanh); phản ứng toàn thân (hầu hết khỏi, tỷ lệ nhỏ có thể để lại di chứng nhẹ, đôi lúc có những di chứng nặng có thể dẫn tới tử vong); Tiêm vắc-xin, sinh phẩm rồi mà vẫn bị mắc bệnh (do vắc-xin, do kỹ thuật tiêm/phác đồ, do bảo quản, do cơ địa không đáp ứng...). Nhiệm vụ của ngành y tế là cung cấp đầy đủ vắc-xin an toàn và chất lượng. Cán bộ y tế cần cung cấp thông tin xác thực về vắc-xin, tham mưu, khám chỉ định đúng loại vắc-xin, đúng lịch tiêm chủng cho từng đối tượng, thực hiện đúng phác đồ, kỹ thuật tiêm chủng để đạt hiệu quả cao nhất. Về phía cộng đồng cần được trang bị những tri thức cơ bản nhất về vắc-xin, sinh phẩm trong Chương trình Tiêm chủng mở mang (TCMR) và những vắc-xin ngoài Chương trình TCMR để người dân có thể cùng tham dự, lựa chọn quyết định tiêm chủng loại vắc-xin tốt nhất trong điều kiện có thể. Người được tiêm chủng/người thân cần cung cấp những thông báo xác thực có liên quan đến an toàn trong tiêm chủng và đáp ứng kháng thể sau tiêm chủng như: tiền sử dị ứng, hen phế quản, chàm, bệnh mãn tính, bệnh di truyền,... Nhằm giúp bác sĩ có chỉ định đúng và thận trọng hơn trong việc theo dõi tại nơi tiêm chủng và hướng dẫn người thân theo dõi sau tiêm chủng như vậy sẽ phát hiện được sớm và xử lý kịp thời khi có những phản ứng xảy ra.
Trước tiêm chủng: Người thực hiện tiêm chủng đã được tập huấn về tiêm chủng; Chuẩn bị vắc-xin, sinh phẩm và các công cụ cần yếu cấp thiết cho buổi tiêm chủng, đặc biệt hộp chống sốc. Tham vấn cho đối tượng/gia đình người được tiêm chủng về ích lợi, tác dụng không mong muốn và những rủi ro có thể xảy ra sau khi tiêm chủng. Khám kỹ đối tượng để loại trừ trường hợp có chống chỉ định và chỉ định thích hợp theo chỉ dẫn sử dụng đối với từng loại vắc-xin, sinh phẩm. Khi tiêm chủng:thực hiện đúng 8 bước cơ bản: - Rửa tay bằng nước sạch và xà phòng. - Rà soát lọ/ống vắc-xin: nhiệt độ, hạn sử dụng. - Mở lọ/ống vắc-xin, sinh phẩm. - Rà soát lọ/ống nước hồi chỉnh (chỉ dùng nước hồi chỉnh cùng loại vắc-xin, sinh phẩm cùng nhà sản xuất). - Mở lọ/ống nước hồi chỉnh. - Hút nước hồi chỉnh vào bơm tiêm pha hồi chỉnh. - Pha nước hồi chỉnh vào vắc-xin, sinh phẩm. Bỏ bơm và kim tiêm pha nước hồi chỉnh vào hộp an toàn sau khi đã sử dụng - Tiêm vắc-xin, sinh phẩm: vô trùng da nơi tiêm, tiêm đúng kỹ thuật, đúng vị trí, dùng bông khô sạch ấn vào nơi tiêm nếu chảy máu. Một số nguyên tắc cần chú ý: Khi tiêm vắc-xin, sinh phẩm: Khi lấy vắc-xin sinh phẩm vào bơm tiêm không chạm vào nút cao su; Không lấy không khí vào bơm tiêm trước khi hút vắc-xin, sinh phẩm. Vắc-xin sau khi pha hồi chỉnh phải bảo quản ở 2 - 8 0 C và chỉ dùng trong 4 - 6 giờ. Sử dụng một bơm kim tiêm sát trùng cho mỗi lần pha hồi chỉnh. Tiêm chủng nhiều loại vắc-xin, sinh phẩm trong một buổi tiêm chủng: Có thể tiêm nhiều loại vắc-xin trong một buổi tiêm nhưng phải khác vị trí, không được tiêm cùng một bên đùi hoặc tay. Chuẩn bị sờ soạng các mũi tiêm để tiêm tuần tự, tuyệt đối không trộn các loại vắc-xin, sinh phẩm trong một bơm tiêm. Dùng bơm tiêm tự khóa. Không kéo pít tông lại phía sau xem có máu không. Bỏ nắp đậy kim vào hộp an toàn ngay, không đậy lại nắp kim. Sau khi tiêm chủng: Theo dõi sức khỏe người được tiêm chủng tối thiểu 30 phút tại cơ sở tiêm chủng. Hướng dẫn săn sóc tại nhà 24 giờ theo quy định (tốt nhất là phát cho đối tượng tiêm/người thân bản nội dung chỉ dẫn theo dõi sau tiêm chủng). Biên chép phiếu tiêm chủng, sổ tiêm chủng: Ghi đầy đủ ngày tiêm chủng vắc-xin, sinh phẩm vào phiếu tiêm chủng và trả lại phiếu cho người/người thân được tiêm chủng; Ghi ngày tiêm đối với từng loại vắc -xin, sinh phẩm đã tiêm vào sổ tiêm chủng. Xử lý những lọ/ống vắc-xin sinh phẩm y tế còn lại sau tiêm chủng: Những lọ vắc-xin, sinh phẩm chưa mở được bảo quản ở nhiệt độ 2-8 0 C để dùng trước trong buổi tiêm sau. Các lọ vắc-xin, sinh phẩm đã mở phải lập biên bản hủy. Lưu giữ lọ vắc-xin, sinh phẩm và nước hồi chỉnh đã sử dụng trong vòng 14 ngày, sau đó hủy. Xử lý bơm kim tiêm còn lại sau tiêm chủng: Những bơm kim tiêm chưa dùng phải bảo quản diệt trùng theo quy định để sử dụng lần sau. Những bơm kim tiêm đã sử dụng phải lưu giữ trong vòng 14 ngày, sau đó hủy. TTND. PGS. TS.Đinh Kim Xuyến(Phó Giám đốc trọng điểm Nghiên cứu và Tư vấn về sức khỏe cộng đồng) |
Thứ Ba, 30 tháng 7, 2013
Phát hiện và xử trí phản ứng sau tiêm vắc-xin
