Luật Phá sản: Quá nửa số điều luật vướng mắc, bất cập

Đến nay, sau 8 năm thi hành, LPS 2004 đã thể hiện được vai trò là một trong những công cụ pháp lý quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế của Việt Nam trong việc thể chế hóa chính sách kinh tế của Nhà nước, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, hợp tác xã đang trong tình trạng sản xuất kinh doanh khó khăn, thua lỗ có cơ hội để rút khỏi thị trường một cách có trật tự. Tuy nhiên, LPS 2004 đã bộc lộ một số hạn chế tác động tiêu cực đến việc thúc đẩy sự phát triển kinh doanh của doanh nghiệp, hợp tác xã... Vì vậy, việc sửa đổi, bổ sung một số quy định của LPS hiện nay là việc làm cần thiết. Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình chủ trì phiên họp xây dựng LPS (tháng 7/2013) Tổng hợp các báo cáo tổng kết thực tiễn thi hành LPS, các văn bản hướng dẫn LPS của ngành TAND và các cơ quan hữu quan cho thấy: Có 55 điều luật trong tổng số 95 điều của LPS có vướng mắc, bất cập. Trong đó, có một số vướng mắc, bất cập đặt ra yêu cầu phải sửa đổi, bổ sung LPS. Sau 8 năm thi hành LPS, trong số 63 TAND cấp tỉnh thì có 49 Tòa án có nhận đơn và giải quyết tổng số 336 đơn yêu cầu tuyên bố phá sản, 14 Tòa án không nhận đơn và giải quyết đơn yêu cầu tuyên bố phá sản. Trong tổng số 336 đơn yêu cầu tuyên bố phá sản, Tòa án đã ra 236 quyết định mở thủ tục phá sản và 83 quyết định tuyên bố phá sản. Trong 83 quyết định tuyên bố phá sản có 7 trường hợp Tòa án ra quyết định tuyên bố doanh nghiệp, hợp tác xã bị phá sản trong trường hợp đặc biệt (Điều 87 LPS 2004). Có 140 vụ việc chưa ra quyết định tuyên bố phá sản, trong đó có 49 vụ việc có lý do chưa thu hồi được các khoản nợ của doanh nghiệp, hợp tác xã chưa bán được các tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã. Về đối tượng áp dụng của LPS: Theo quy định, LPS hiện hành chỉ áp dụng đối với doanh nghiệp, hợp tác xã mà không áp dụng với các chủ thể kinh doanh khác như cá nhân, hộ gia đình. Do đó, có nhiều Tòa án đề nghị mở rộng đối tượng áp dụng của LPS theo hướng mọi tổ chức, cá nhân có hoạt động sản xuất kinh doanh và có đăng ký kinh doanh nếu lâm vào tình trạng mất khả năng thanh toán nợ đến hạn thì đều có thể bị đưa ra Tòa án để giải quyết theo thủ tục phá sản. Các chủ thể kinh doanh trong đó có cá nhân, hộ gia đình... Cần được bình đẳng với các chủ thể kinh doanh khác (doanh nghiệp) trong việc sử dụng các cơ chế do pháp luật quy định, trong đó có cơ chế phá sản. Nếu chẳng may thua lỗ thì các chủ thể này cũng được hưởng một cơ chế xử lý nợ như các tổ chức sản xuất kinh doanh khác để có cơ hội trở lại hoạt động sản xuất kinh doanh. Các chủ nợ cũng bảo đảm cơ chế đòi nợ đúng pháp luật, tránh tình trạng bắt xiết nợ, gây mất trật tự an toàn xã hội như một số trường hợp xảy ra hiện nay. Nhiều hộ gia đình có quy mô kinh doanh lớn, làm ăn với doanh nhân nước ngoài nên LPS cũng cần sửa đổi cho phù hợp với LPS của thế giới, nhất là khi Việt Nam đã trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại thế giới. Về căn cứ xác định doanh nghiệp, hợp tác xã lâm vào tình trạng phá sản: Tại Điều 3, LPS quy định, doanh nghiệp, hợp tác xã không có khả năng thanh toán được các khoản nợ đến hạn khi chủ nợ có yêu cầu thì coi là lâm vào tình trạng phá sản. Nhiều ý kiến cho rằng, quy định này chưa cụ thể, dẫn đến việc đánh giá doanh nghiệp lâm vào tình trạng phá sản, mất khả năng thanh toán có phải do làm ăn thua lỗ hay không còn gặp nhiều khó khăn. Do đó, cần quy định về tiêu chí xác định rõ ràng, cụ thể “không có khả năng thanh toán”, “các khoản nợ đến hạn” và “lâm vào tình trạng phá sản”; về giá trị cụ thể của khoản nợ và thời hạn quá hạn là bao nhiêu để xác định doanh nghiệp, hợp tác xã có bị coi là lâm vào tình trạng phá sản hay không? Theo quy định tại khoản 2 Điều 5 LPS thì: Sau khi có quyết định mở thủ tục phá sản, căn cứ vào quy định cụ thể của LPS, Thẩm phán quyết định áp dụng thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh hoặc thủ tục thanh lý tài sản; hoặc chuyển từ áp dụng thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh sang áp dụng thủ tục thanh lý tài sản, các khoản nợ hoặc tuyên bố doanh nghiệp, hợp tác xã bị phá sản. Tuy nhiên, LPS không quy định điều kiện chuyển đổi, trình tự, thủ tục chuyển đổi trên như thế nào, gây khó khăn, vướng mắc cho các Tòa án địa phương trong quá trình áp dụng quy định này. Do đó, các cơ quan pháp luật kiến nghị bổ sung quy định về điều kiện, thủ tục, trình tự thực hiện việc chuyển đổi áp dụng thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh sang áp dụng thủ tục thanh lý tài sản. Hơn nữa, trong thực tiễn, việc giải quyết các yêu cầu tuyên bố phá sản thường kéo dài rất lâu, nhiều thủ tục rườm rà, phức tạp. Do đó, LPS sửa đổi cần quy định bổ sung một loại hình phá sản rút gọn dành cho các doanh nghiệp cần phá sản ngay, sau khi khẳng định đủ điều kiện phá sản mà không phải trải qua các bước theo trình tự thủ tục quy định trong LPS hiện hành. Cao Văn Tỉnh