Nụ cười Thanaka

Cô bé trong một quán ăn ở ngoại ô Yangoon với phấn Thanaka trên mặt. Điều kỳ lạ ở Thanaka là nó không dành riêng cho một lứa tuổi, một giới tính nào. Đàn ông, phụ nữ, bà già, trẻ nít, thiếu nữ, thậm chí cả nam thanh niên... Mỗi người đều tạo được sự tự tín cho riêng mình với những vệt phấn còn vết nước trên khuôn mặt đậm màu nắng. Phấn thanaka không phải là một loại mỹ phẩm công nghiệp phổ quát nào đó ở Myanmar. Mường tượng ban đầu khi nhìn vệt phấn trên mặt người Myanmar là Thanaka có dạng kem hoặc phấn ướt, bỏ trong hộp,tiện dụng, dễ mang theo... Thế nhưng, tôi đã vô cùng sửng sốt khi đáp lại lời ngỏ ý được bôi phấn Thanaka của tôi tại một quán ăn nhỏ dưới chân hòn Đá Vàng (Golden Rock), cô gái ngoắc tôi vào trong nhà và bê ra... Một khúc thân cây. Với dụng cụ đơn giản là một chiếc đĩa bằng đá, có lẽ cổ xưa lắm rồi, bởi vệt phấn đã làm mờ hết vân đá, và một chai nước lọc, cô gái cần mẫn mài khúc thân cây trên chiếc đĩa, và xã hội phấn ướt hiện dần ra, màu trắng ngà rất đặc trưng. Chiếc đĩa bằng đá được gọi là “kyauk pyin”. Những lớp phấn đó, dùng tay bôi lên mặt, nhớ bôi nhạt, vì khi khô dần, phấn sẽ hiện lên khôn cùng đậm. Tục điểm trang bằng phấn Thanaka đã tồn tại hàng thế kỷ nay đối với người Myanmar. Bất kỳ người Myanmar nào cũng đều tỏ ra khôn xiết tự hào khi được yêu cầu bôi lên mặt thứ phấn kỳ lạ này. Hằng ngày, sau khi tắm, họ mài thân cây Thanaka và vẽ lên hai bên má, trán, bằng những kiểu hình học của riêng mình. Nữ giới Myanmar tin rằng, phấn Thanaka làm mát da và se khít lỗ chân lông, đồng thời kiềm dầu và tránh nắng rất tốt. Nhiều người còn nói rằng phấn Thanaka có tác dụng trị mụn trứng cá. Hàng trăm năm nay, Thanaka được coi là khí giới bí ẩn đối với nhan sắc của người nữ giới Myanmar. Đến Myanmar, nghe đâu các hãng mỹ phẩm thời thượng danh tiếng không còn chỗ đứng khi những khuôn mặt xinh đẹp nhất ngoài đường đều sáng rực màu phấn Thanaka. Có rất nhiều kiểu vẽ mặt với Thanaka. Thường ngày là một hình vuông hoặc chữ nhật bầu hai bên gò má. Có người vẽ khung rồi tô từ đậm dần sang nhạt về phía hai quạ hoặc ngược lại. Cũng có những cô gái trẻ khéo tay vẽ hình chiếc lá, hình xoắn ốc, vành trăng… tùy theo trí nhớ tượng và sự khéo léo của mình. Một vòng phấn trên chóp mũi hai giữa cặp chân mày cong veo cũng khiến cho bộ mặt cô gái trở nên duyên hơn. Cây gỗ Thanaka có rất nhiều tác dụng trong đời sống hàng ngày, làm đồ lưu niệm như lược, hộp đựng, nữ trang…, rễ cây là một loại thuốc tiêu hóa rất tốt. Cây Thanaka mất tới bảy năm để trưởng thành và cho thu hoạch, chưa kể lúc cây non phải chăm sóc khôn xiết cẩn thận vì dễ sâu bệnh, nên đây không phải là loại cây cho lợi nhuận cao. Cây có tên khoa học là Limonia acidissima (tên tiếng Việt là cây cần thăng), loại cây bản địa phổ thông ở Nam và Đông Nam Á, lớn chậm, mọc đốn ở vùng đất cằn, nhiều sỏi đá. Ở những nước khác, người dân dùng cây Thanaka với mục đích làm thực phẩm (quả, kẹo có vị từ quả cây, rễ…) thì chỉ có người Myanmar dùng làm phấn trang điểm. Hơn thế nữa, người Myanmar tin rằng, chỉ có những cây lớn chậm, mất từ 3-10 năm để tạo nhánh có đường kính khoảng hơn 3cm thì mới cho chất lượng phấn tốt. Lịch sử của Thanaka gắn liền với những ngày đầu dựng nước của Myanmar. Có truyền thuyết nói rằng vị nữ vương huyền thoại Peikthano của đô thị thượng cổ Pyu cách đây hơn 2.000 năm rất yêu thích loại phấn này. Một số chứng cớ lịch sử cũng cho thấy phấn Thanaka được dùng từ rất lâu. Trong trận địa chấn năm 1930 tại thị thành Pegu cách Rangoon 76km, giữa những tàn dư đổ nát của ngôi chùa Shwemadaw là chiếc đĩa mài phấn bằng đá của công chúa Razadatukalya, con gái vua Bayintnaung, người trị vì vương triều hùng mạnh nhất Đông Nam Á từ năm 1551 đến 1581. Hiện tại, để tiện dụng, phấn Thanaka được làm theo nhiều cách hiện đại, như kem hay bột. Có tới 200 mác phấn Thanaka được bán tại Nyaungbinlay Plaza, một trong những ngôi chợ mỹ phẩm lớn nhất ở Rangoon. Tuy nhiên, phần lớn các cô gái vẫn dùng phấn theo cách mài cựu truyền, bởi họ cho rằng để hạ giá thành và giữ phấn được lâu, người ta có trộn thêm một vài thành phần vào Thanaka và làm giảm đi những tác dụng làm mát da hay chống nắng. Năm 2006, Thanaka chính thức được xuất khẩu, phục vụ nhu cầu của cộng đồng người Myanmar ở nước ngoài. Ngạn ngữ cổ châu Á có câu “Một đàn bà đẹp có nụ cười của người Thái, đôi mắt của Ấn Độ và làn da của Myanmar”. Có nhẽ, người Myanmar cần phải cảm ơn Thanaka vì làn da tiếng tăm của mình đã đi vào câu ngạn ngữ đó. Mài phấn. Chiếc đĩa mài phấn. Những nữ giới Myanmar cầu nguyện phía trước Golden Rock, Tảng Đá Vàng nổi tiếng cách Yangoon 180km. Cô bé bán tranh cát trong ngôi đền cổ ở Bagan. Cô gái nhỏ chơi trong sân chùa ở Bago. Người nữ giới bán trái thốt nốt ở Bago. Chú bé lột vỏ thốt nốt, phấn Thanaka còn vương trên má. Cô bé Yangoon. Người bán hàng ở chợ Inlay, Heho. TUYẾT LOAN